Deel 08. Veiligheid eerst
Vanaf zonsondergang werd de verduistering verplicht. Alle ramen waar licht naar buiten kon doorschijnen moesten afdegedekt worden: de black-out. Daarop werd toezicht gehouden door de Air-raid Wardens en politie. Bij luchtalarm kwamen ze nog eens speciaal rond.
Op de hoeken van de straat werden de boordstenen in een speciale gele verf geschilderd die groen kleurden in geval van een gas aanval. Bij een gasaanval zouden de mensen verwittigd worden door het lawaai van een draaiende ratel. Iedereen kreeg een gasmasker die men altijd buitenhuis bij zich moet hebben. Die zat verpakt in een kubusvormige kartonnen doos. Een dunne koord aan de doos maakte het mogelijk om het aan de schouder te dragen. Na korte tijd schoot het koordje door de doos en was men verplicht de doos in de hand te houden met alle omgemakken van dien. De kleuters kregen een gasmasker die er uitzag als een Mickey Mouse gezicht. De platte kinderen werden in een soort langwerpig gesloten ronde wieg gelegd waar lucht werd ingepomt met behulp van een handpomp. De filters werden regelmatig vervangen. Het gasmasker hebben we nooit moeten gebruiken. Na enkele maanden werd de verplichting van het bijhebben van het gasmasker afgeschaft.
In geen geval mochten kinderen snoepgoed aannemen van onbekenden.
De ruimten binnen de muren van Cardiff Castle werden opengesteld voor het publiek in geval van een luchtalarm. Op sommige plaatsen werden er shelters gebouwd. Op de speelplaats van onze school werden er twee gebouwd. We mochten er niet door lopen. Toch hebben we het dikwijls gedaan. Binnen in de langste was het helledonker. In St. Peter’s Street stonden er drie.
Een grote witte S op zwarte grond op de muur geschilderd wees een schuilplaats aan. Pijlen wezen de richting aan naar de dichtsbij gelegen shelter. In geval men niet tijdig in een shelter geraakte en er werd gemitrailleerd of gebombardeerd moest men plat op de grond gaan liggen.
Alle huizen kregen een emmer. De gevulde emmer met water werd naast de voordeur geplaatst. Om de zoveel huizen werd een stirrup pump geleverd die met de voet bediend werd. Tijdens het luchtalarm moesten de mannen buiten staan als fire-watcher. Ze droegen een armband met "Fire Guard" en een grijze helm op het hoofd met de letters ARP.
Op de ruiten werden papieren repen geplakt om het glas zoveel mogelijk bijeen te houden indien het in stukken vloog door de luchtverplaatsing van een ontploffende bom.
De koplampen van de auto’s werden afgeschermd door plaatjes waar een langwerpige gleuf en een schuin klepje het licht naar onder deed schijnen.
De verkeerlichten werden afgedekt met plaatjes met een uitgesneden kruis er in.
De huizen die een achtertuin hadden kregen een abri in golfplaten. (Anderson shelter). Er werd een put in de tuin gegraven en de shelter werd er in gemonteerd. Nadien werd het geheel bedekt met de uitgegraven grond. De binnen inrichting was voor uw rekening. Omdat wij geen tuin hadden werd een binnenhuismodel bestaande uit stalen platen en roosters opgebouwd in onze slaapkamer. Hij was in twee verdeeld met een boven- en een ondergedeelte. Mijn plaats was onderaan tegen de binnenmuur.
Op sommige plaatsen in de stad werden stellingen opgericht voor luchtafweerballons, de barrage balloons. Deze werden meestal bedient door de A.T.S. (Army Territotial Service), een dames afdeling van het landleger. Deze metaalgrijze ballonnen werden opgelaten aan een stalen kabel in de hoop dat de vijandelijke vliegtuigen tegen de kabels zouden vliegen. Als een beschadigde ballon op een huis lag terecht kwam werden er snel grote stukken afgesneden. Van de stukken werden draagtassen gemaakt.
Boven op Pen-y-lan Hill stond een batterij afweergeschut opgesteld die in actie kwamen zodra er vijandelijke vliegtuigen overvlogen.
Vanaf het begin van de oorlog werd de Home Guard opgericht. Het waren oudere weerbare mannen die regelmatig oefenden en zich ten dienste stelden van hun land. Ze zouden ingezet worden in geval van een Duitse inval of in het opsporen van neergekomen Duitse vliegeniers. In dienst droegen ze een legeruniform en in het begin oefenden ze met houten stokken en antieke geweren. Ze werden au-serieux genomen. Later kregen ze Lee-Enfield geweren.
Vöör we de vliegtuigen hoorden was het luchtafweergeschut al in actie gekomen. Aanhoudend werd er geschoten om te vermijden dat ze de stad bereiken. Dan hoorden we in de verte de bommenwerpers aankomen. Het was geen gelijkmatig geluid maar eerder een zwaar op en neergaand gedreun van de motoren. De neervallende bommen maakten een fluitend geluid en we hoopten dat ze niet voor ons bestemd waren. Het was moeilijk uit te maken waar de bommen terecht gingen komen. Als het fluitend geluid heel verdacht luider klonk dan anders hielden we onze adem in. Na de ontploffing was iedereen opgelucht dat deze niet op onze kop gevallen was. De dichts bij gevallen bom kwam neer in Arabella Street op ongeveer 300 meters van ons huis.
Tussen al het lawaai van geschut en ontploffende bommen hoorden we af en toe het gerattel van machinegeweren.
Na enkele uren was de aanval over er werd de "All clear" gegeven en gingen we terug naar bed.
Bij een gebombardeerd huis viel het op dat de trap altijd bleef staan. Indien men over geen shelter beschikte was dat de veiligste plaats om zich te beschermen.
De volgende inlichtingen heb ik gevonden in een krantenknipsel uit de "South Wales Echo" die een opsomming geeft van de vernielingen en slachtoffers tijdens de luchtaanvallen.
De eerste luchtaanval gebeurde op 9 juli 1940 toen een eenzame bommenwerper een schip tot zinken bracht in de dokken. Zeven man vonden degedood. De volgende aanval was in de nacht van 17 augustus in het havengebied. Eén vrouw werd gedood en 19 personen gewond.
Op 3 september kregen we het hard te verduren in de wijk. Men kon goed de vluchtroute van het vliegtuig volgen toen hij zijn bommen loste. De eerste bommen vielen op twee huizen aan beide zijden aan het begin van Angus Street tegen Albany Road. Een volgende bom viel op een huis in Alfred Street. Vervolgens op een huis in Moy Road en een laatste bom in Arabella Straat. Als men over alle treffers een lijn zou trekken had men een rechte lijn. Elf mensen verloren het leven en er waren vijf en dertig gekwetsten.
Enkele nachten later waren ze er terug en op 15 september vonden vijf burgers de dood en drie en twintig werden er gekwetst.
Op 2 januari 1941 kwamen we in de late namiddag, het was al donker, te voet terug van een nieuwjaarsfeestje toen het alarm begon te loeien. Het was koud en de lucht stond vol sterren. Het was de voorbode van de zwaarste luchtaanval tot nu toe.
Die nacht zijn er verschillende kerken in de vlammen opgegaan waaronder de katholieke kathedraal van St. David. Llandaff Cathedral werd zwaar beschadigd. Bij die luchtaanval verloren 265 mensen het leven.
Op 4 maart en 29 april 1941 waren er korte maar krachtige luchtaanvallen waarbij zeven mensen gedood werden en bijna honderd gewond.
De laatste aanval op de stad vond plaats op 18 mei 1943 toen er bommen vielen in de distrikten Heath, Canton, de dokken en de binnenstad. De bilan was 41 doden en 128 gekwetsten.
In Cardiff werden 355 burgers gedood en 502 ernstig gewond door luchtaanvallen. Men schat dat er 10.000 huizen beschadigd werden.
Op de hoek van Diana Street en Albany Road stond het grootwarenhuis Littlewoods. Tijdens een luchtalarm is deze volledig uitgebrand. Met de opruimingswerken werd kort nadien begonnen en de overblijvende goederen, verbrand of beschadigd door waterschade werden op straat gesmeten met de waarschuwing dat er niets mocht meegenomen worden. Toch ben ik er in geslaagd een grote koperen opdienlepel mee te nemen. Later heeft het gebouw dienst gedaan als brandweerkazerne.
Tijdens een nachtelijke luchtaanval hoorden we plots een krakend geluid en een plof ergens in de buurt van de keuken. Moeder riep op vader die buitenstond dat ze iets gehoord had. Toen hij niet snel genoeg reageerde stond moeder op en in de volledige duisternis ging ze op verkenning uit. Plots hoorden we haar roepen dat er een "obus" in de gang lag tussen de woonplaats en de keuken. Na het "All Clear" zijn vader met de buurman komen kijken en vonden een intakte brandbom die door het dak van de keuken was binnengevallen. Deze werd voorzichtig opgenomen en naar buiten gedragen. We zijn er met de schrik van afgekomen want had de bom beginnen branden dan zou de lambrizering meteen in brand zijn gevlogen met alle gevolgen van dien.
's Anderen daags vonden we op de stoep naast ons huis in Tyn-y-coed Place de overblijfselen van een brandbom die wel gebrand had.
Na een bombardement gingen we 's morgens op zoek naar schrapnell. Dit zijn ijzeren brokken van uiteengespatte luchtgranaten. Ik heb er niet veel gevonden maar de gelukkige vinders brachten altijd hun vondsten mee naar school. Als we op straat dakleien vonden van een getroffen huis maakten we er castagnetten van.
Tijdens een bombardement was er een bom gevallen op de hoek van St. Peter’s Street en Richmond Road die een grote krater in de grond had geslagen.
Als kind staat men niet stil bij al dat gevaar en gaat het leven gewoon verder. Toch zijn er kinderen gestorven in de bombardementen.
Als er Duitse vliegtuigen neergeschoten waren werden de wrakstukken op een pleintje vöör het stadhuis tentoongesteld. Ze waren moeilijk te herkennen maar volgens onze jeugdige kennis herkenden we een Dornier. De vliegtuigen waren in het grijs geschilderd en hadden zwarte camouflage vlekken. Op de staart stond een hakenkruis en op het romp en de vleugels een zwart kruis geschilderd. De wrakstukken werden streng bewaakt tegen mogelijke soevenierjagers.
Op 2 januari 1941 werd Llandaff Cathedral zwaar getroffen. Als we op het einde van Whitchurch Road door St. Athan's Road keken konden we de geteisterde afgestompte toren van de kathedraal zien.
Op een namiddag tijdens de speeltijd vloog en eendekker laag over de stad en vertoonde een eigenaardig gedrag. Alle jongens op de koer hadden het in de gaten. Het duurde enkele minuten vooraleer het alarm gegeven werd en iedereen vluchtte naar de shelters op de speelplaats. Verder gebeurde er niets. Korte tijd nadien werd het einde alarm gegeven. We zijn er nooit achter gekomen waarom het alarm zo laat werd gegeven en om welk vliegtuig het ging.
Zeer vlug leerden we de silhouetten herkennen van zowel geallieerde als Duitse vliegtuigen.
Klik hier voor het vervolg
(c) Oscar Provoost. Gebruik van deze tekst toegestaan mits bronvermelding en kennisgeving aan Archief.
Op de hoeken van de straat werden de boordstenen in een speciale gele verf geschilderd die groen kleurden in geval van een gas aanval. Bij een gasaanval zouden de mensen verwittigd worden door het lawaai van een draaiende ratel. Iedereen kreeg een gasmasker die men altijd buitenhuis bij zich moet hebben. Die zat verpakt in een kubusvormige kartonnen doos. Een dunne koord aan de doos maakte het mogelijk om het aan de schouder te dragen. Na korte tijd schoot het koordje door de doos en was men verplicht de doos in de hand te houden met alle omgemakken van dien. De kleuters kregen een gasmasker die er uitzag als een Mickey Mouse gezicht. De platte kinderen werden in een soort langwerpig gesloten ronde wieg gelegd waar lucht werd ingepomt met behulp van een handpomp. De filters werden regelmatig vervangen. Het gasmasker hebben we nooit moeten gebruiken. Na enkele maanden werd de verplichting van het bijhebben van het gasmasker afgeschaft.
In geen geval mochten kinderen snoepgoed aannemen van onbekenden.
De ruimten binnen de muren van Cardiff Castle werden opengesteld voor het publiek in geval van een luchtalarm. Op sommige plaatsen werden er shelters gebouwd. Op de speelplaats van onze school werden er twee gebouwd. We mochten er niet door lopen. Toch hebben we het dikwijls gedaan. Binnen in de langste was het helledonker. In St. Peter’s Street stonden er drie.
Een grote witte S op zwarte grond op de muur geschilderd wees een schuilplaats aan. Pijlen wezen de richting aan naar de dichtsbij gelegen shelter. In geval men niet tijdig in een shelter geraakte en er werd gemitrailleerd of gebombardeerd moest men plat op de grond gaan liggen.
Alle huizen kregen een emmer. De gevulde emmer met water werd naast de voordeur geplaatst. Om de zoveel huizen werd een stirrup pump geleverd die met de voet bediend werd. Tijdens het luchtalarm moesten de mannen buiten staan als fire-watcher. Ze droegen een armband met "Fire Guard" en een grijze helm op het hoofd met de letters ARP.
Op de ruiten werden papieren repen geplakt om het glas zoveel mogelijk bijeen te houden indien het in stukken vloog door de luchtverplaatsing van een ontploffende bom.
De koplampen van de auto’s werden afgeschermd door plaatjes waar een langwerpige gleuf en een schuin klepje het licht naar onder deed schijnen.
De verkeerlichten werden afgedekt met plaatjes met een uitgesneden kruis er in.
De huizen die een achtertuin hadden kregen een abri in golfplaten. (Anderson shelter). Er werd een put in de tuin gegraven en de shelter werd er in gemonteerd. Nadien werd het geheel bedekt met de uitgegraven grond. De binnen inrichting was voor uw rekening. Omdat wij geen tuin hadden werd een binnenhuismodel bestaande uit stalen platen en roosters opgebouwd in onze slaapkamer. Hij was in twee verdeeld met een boven- en een ondergedeelte. Mijn plaats was onderaan tegen de binnenmuur.
Op sommige plaatsen in de stad werden stellingen opgericht voor luchtafweerballons, de barrage balloons. Deze werden meestal bedient door de A.T.S. (Army Territotial Service), een dames afdeling van het landleger. Deze metaalgrijze ballonnen werden opgelaten aan een stalen kabel in de hoop dat de vijandelijke vliegtuigen tegen de kabels zouden vliegen. Als een beschadigde ballon op een huis lag terecht kwam werden er snel grote stukken afgesneden. Van de stukken werden draagtassen gemaakt.
Boven op Pen-y-lan Hill stond een batterij afweergeschut opgesteld die in actie kwamen zodra er vijandelijke vliegtuigen overvlogen.
Vanaf het begin van de oorlog werd de Home Guard opgericht. Het waren oudere weerbare mannen die regelmatig oefenden en zich ten dienste stelden van hun land. Ze zouden ingezet worden in geval van een Duitse inval of in het opsporen van neergekomen Duitse vliegeniers. In dienst droegen ze een legeruniform en in het begin oefenden ze met houten stokken en antieke geweren. Ze werden au-serieux genomen. Later kregen ze Lee-Enfield geweren.
Gevaar uit de lucht
De luchtaanvallen gebeurden meestal nachts. Gewoonlijk rond tien uur werd de "Air-raid warning" gegeven. We stonden op en gingen plaats nemen in de shelter: drie van boven en vier beneden. Vader stond buiten op straat met de andere mannen op de uitkijk.Vöör we de vliegtuigen hoorden was het luchtafweergeschut al in actie gekomen. Aanhoudend werd er geschoten om te vermijden dat ze de stad bereiken. Dan hoorden we in de verte de bommenwerpers aankomen. Het was geen gelijkmatig geluid maar eerder een zwaar op en neergaand gedreun van de motoren. De neervallende bommen maakten een fluitend geluid en we hoopten dat ze niet voor ons bestemd waren. Het was moeilijk uit te maken waar de bommen terecht gingen komen. Als het fluitend geluid heel verdacht luider klonk dan anders hielden we onze adem in. Na de ontploffing was iedereen opgelucht dat deze niet op onze kop gevallen was. De dichts bij gevallen bom kwam neer in Arabella Street op ongeveer 300 meters van ons huis.
Tussen al het lawaai van geschut en ontploffende bommen hoorden we af en toe het gerattel van machinegeweren.
Na enkele uren was de aanval over er werd de "All clear" gegeven en gingen we terug naar bed.
Bij een gebombardeerd huis viel het op dat de trap altijd bleef staan. Indien men over geen shelter beschikte was dat de veiligste plaats om zich te beschermen.
De volgende inlichtingen heb ik gevonden in een krantenknipsel uit de "South Wales Echo" die een opsomming geeft van de vernielingen en slachtoffers tijdens de luchtaanvallen.
De eerste luchtaanval gebeurde op 9 juli 1940 toen een eenzame bommenwerper een schip tot zinken bracht in de dokken. Zeven man vonden degedood. De volgende aanval was in de nacht van 17 augustus in het havengebied. Eén vrouw werd gedood en 19 personen gewond.
Op 3 september kregen we het hard te verduren in de wijk. Men kon goed de vluchtroute van het vliegtuig volgen toen hij zijn bommen loste. De eerste bommen vielen op twee huizen aan beide zijden aan het begin van Angus Street tegen Albany Road. Een volgende bom viel op een huis in Alfred Street. Vervolgens op een huis in Moy Road en een laatste bom in Arabella Straat. Als men over alle treffers een lijn zou trekken had men een rechte lijn. Elf mensen verloren het leven en er waren vijf en dertig gekwetsten.
Enkele nachten later waren ze er terug en op 15 september vonden vijf burgers de dood en drie en twintig werden er gekwetst.
Op 2 januari 1941 kwamen we in de late namiddag, het was al donker, te voet terug van een nieuwjaarsfeestje toen het alarm begon te loeien. Het was koud en de lucht stond vol sterren. Het was de voorbode van de zwaarste luchtaanval tot nu toe.
Die nacht zijn er verschillende kerken in de vlammen opgegaan waaronder de katholieke kathedraal van St. David. Llandaff Cathedral werd zwaar beschadigd. Bij die luchtaanval verloren 265 mensen het leven.
Op 4 maart en 29 april 1941 waren er korte maar krachtige luchtaanvallen waarbij zeven mensen gedood werden en bijna honderd gewond.
De laatste aanval op de stad vond plaats op 18 mei 1943 toen er bommen vielen in de distrikten Heath, Canton, de dokken en de binnenstad. De bilan was 41 doden en 128 gekwetsten.
In Cardiff werden 355 burgers gedood en 502 ernstig gewond door luchtaanvallen. Men schat dat er 10.000 huizen beschadigd werden.
Op de hoek van Diana Street en Albany Road stond het grootwarenhuis Littlewoods. Tijdens een luchtalarm is deze volledig uitgebrand. Met de opruimingswerken werd kort nadien begonnen en de overblijvende goederen, verbrand of beschadigd door waterschade werden op straat gesmeten met de waarschuwing dat er niets mocht meegenomen worden. Toch ben ik er in geslaagd een grote koperen opdienlepel mee te nemen. Later heeft het gebouw dienst gedaan als brandweerkazerne.
Tijdens een nachtelijke luchtaanval hoorden we plots een krakend geluid en een plof ergens in de buurt van de keuken. Moeder riep op vader die buitenstond dat ze iets gehoord had. Toen hij niet snel genoeg reageerde stond moeder op en in de volledige duisternis ging ze op verkenning uit. Plots hoorden we haar roepen dat er een "obus" in de gang lag tussen de woonplaats en de keuken. Na het "All Clear" zijn vader met de buurman komen kijken en vonden een intakte brandbom die door het dak van de keuken was binnengevallen. Deze werd voorzichtig opgenomen en naar buiten gedragen. We zijn er met de schrik van afgekomen want had de bom beginnen branden dan zou de lambrizering meteen in brand zijn gevlogen met alle gevolgen van dien.
's Anderen daags vonden we op de stoep naast ons huis in Tyn-y-coed Place de overblijfselen van een brandbom die wel gebrand had.
Na een bombardement gingen we 's morgens op zoek naar schrapnell. Dit zijn ijzeren brokken van uiteengespatte luchtgranaten. Ik heb er niet veel gevonden maar de gelukkige vinders brachten altijd hun vondsten mee naar school. Als we op straat dakleien vonden van een getroffen huis maakten we er castagnetten van.
Tijdens een bombardement was er een bom gevallen op de hoek van St. Peter’s Street en Richmond Road die een grote krater in de grond had geslagen.
Als kind staat men niet stil bij al dat gevaar en gaat het leven gewoon verder. Toch zijn er kinderen gestorven in de bombardementen.
Als er Duitse vliegtuigen neergeschoten waren werden de wrakstukken op een pleintje vöör het stadhuis tentoongesteld. Ze waren moeilijk te herkennen maar volgens onze jeugdige kennis herkenden we een Dornier. De vliegtuigen waren in het grijs geschilderd en hadden zwarte camouflage vlekken. Op de staart stond een hakenkruis en op het romp en de vleugels een zwart kruis geschilderd. De wrakstukken werden streng bewaakt tegen mogelijke soevenierjagers.
Op 2 januari 1941 werd Llandaff Cathedral zwaar getroffen. Als we op het einde van Whitchurch Road door St. Athan's Road keken konden we de geteisterde afgestompte toren van de kathedraal zien.
Op een namiddag tijdens de speeltijd vloog en eendekker laag over de stad en vertoonde een eigenaardig gedrag. Alle jongens op de koer hadden het in de gaten. Het duurde enkele minuten vooraleer het alarm gegeven werd en iedereen vluchtte naar de shelters op de speelplaats. Verder gebeurde er niets. Korte tijd nadien werd het einde alarm gegeven. We zijn er nooit achter gekomen waarom het alarm zo laat werd gegeven en om welk vliegtuig het ging.
Zeer vlug leerden we de silhouetten herkennen van zowel geallieerde als Duitse vliegtuigen.
Klik hier voor het vervolg
(c) Oscar Provoost. Gebruik van deze tekst toegestaan mits bronvermelding en kennisgeving aan Archief.