Illustraties
1 - Oostende verdeeld in teerlingen. Op het plan zien we de nieuwe stad, die aan landzijde begrensd werd door de West-Keignaertsweg (19), de Zuidweg of Zuiddijk (21) en de Oost-Keignaertsweg (20). De nummers werden aangeduid met een pijl.
(J.B. DREESEN. Situering van enkele gebouwen en straten in 16de eeuws Oostende – De Plate, 1989, blz. 232)
2 - Plan van Oostende van t'jaer 1123.
(J. BOWENS. Nauwkeurige beschryving der oude en beroemde zee-stad Oostende gelegen in Oostenryksch Vlaanderen. Brugge, 1792, deel I, p. 1)
3 - Oostende en omgeving op de kaart van Pourbus (1562).
(SAO: KP/H0006)
4 - Figuratief plan van de stad en omgeving (ca. 1560), opgemaakt door Jacob van Deventer, op bevel van keizer Karel en Filips II. Fac-simile uitgave van de originele pentekening die wordt bewaard in Madrid.
(SAO: KP/G0021)
5 - Verklarend plan bij het plan van Jacob van Deventer, met overtekening van het stadsplan op het einde van de 19de eeuw. Op dit plan is duidelijk te zien hoe het oudste deel van de stad volledig in zee is verdwenen.
(SAO: KP/F0024)
6 - Fragment van een figuratief plan van de stad en de omliggende versterkingen na de overgave in 1604.
(SAO: KP/H0098)
7 - Figuratief plan van de stad en de omliggende versterkingen na de overgave in 1604. Het noorden is onderaan op het plan gesitueerd en in de bovenste hoek links is er een klein figuratief plan van de heropgebouwde stad in 1641.
(SAO: KP/H0094)
8 - Fragmentopname van de kaart van Sanderus: Klein Troje of de Laatste Afsnijding.
(SAO: KP/H0098)
9 - Plan van Oostende van t'jaer 1583.
(J. BOWENS. Nauwkeurige beschryving der oude en beroemde zee-stad Oostende gelegen in Oostenryksch Vlaanderen. Brugge, 1792, deel I, p. 35)
10 - Gedeeltelijke reproductie van een lasistekening met een zicht in vogelvlucht op de stad uit noordelijke richting (1593).
(A. VERBOUWE. Iconografie van het arrondissement Oostende. Brussel, 1956, plaat 6. Het origineel bevindt zich in Londen, British Museum, maps 31962.13)
11 - Vermaerd beleg van Oostende van t'jaer 1601.
(J. BOWENS. Nauwkeurige beschryving der oude en beroemde zee-stad Oostende gelegen in Oostenryksch Vlaanderen. Brugge, 1792, deel I, p. 41)
12 - Figuratieve kaart van de slag van Nieuwpoort, 1600, opgemaakt door F. Hogenberg. Gefantaseerde voorstelling: Westende ligt ten oosten van Oostende.
(SAO: KP/F0019)
13 - De stad bij het begin van het beleg, 1601. Zicht in vogelvlucht aan de noordzijde. Gefantaseerde voorstelling. Linksboven een deel van de stad Brugge.
(SAO: KP/F0008)
14 - Figuratief plan van de stad en de omliggende forten tijdens een aanval op de oude stad.
(SAO: KP/G0013)
15 - Figuratief plan van de stad tijdens het beleg, 1601-1604.
(SAO: KP/G0006)
16 - De stad en omliggende tijdens het beleg. Zicht in vogelvlucht van het zuiden.
(SAO: KP/F0003)
17 - Plattegrond Oostende en omliggende (1601) met plaatsaanduidingen en forten.
(SAO: KP/G0020)
18 - Figuratief plan van de stad en omliggende (ca.1601) tot de forten van Plassendale en Sint-Michiels tijdens het beleg.
(SAO: KP/F0068)
19 - Figuratief plan van de stad en de omgeving voor het bouwen van de "nieuwe wal" (reeds uitgestippeld).
(SAO: KP/F0013)
20 - Figuratief plan van de stad en omliggende tijdens de laatste aanval op de derde afsnijding (1604).
(SAO: KP/F0002)
21 - Grondplan van de stad en de omgeving met de in 1604 nieuw gebouwde vestingen.
(SAO: KP/G0005)
22 - Grondplan van het beleg (1601-1604).
(SAO: KP/G0078)
23 - Afbeelding van de nieuwe schanzen van de aartshertog aan de oostzijde van de havengeul.
(H. VAN HAESTENS. De bloedige ende strenge Belegheringe der Stadt Oostende)
24 - Zicht op het brandend fort Albert, 13 november 1601.
(SAO: KP/E0004)
25 - Figuratief plan van de stad en omliggende versterkingen tijdens de eerste aanval van 5 juli 1601.
(SAO: KP/D0013)
26 - Zicht op een gedeelte van de stadsvesten tijdens de stormaanval op de oude stad, 21 december 1601.
(SAO: KP/E0016)
27 - Gevecht nabij de nieuwe havengeul ten oosten van de stad, 1602.
(SAO: KP/E0006)
28 - Zicht op de vestingen aan de nieuwe geul tijdens de wapenstilstand van 25 december 1601.
(SAO: KP/E0007)
29 - Zicht op de stadsvesten nabij Porcepiq. Vooraan ziet men Albrecht en Isabella te paard met hun gevolg, in de verte Rybas die zich als gijzelaar aanbiedt, 1601.
(SAO: KP/E0009)
30 - Nova Troia: zicht op de westelijke stadsvesten tijdens de aanval op 7 januari 1602.
(SAO: KP/E0010)
31 - Aanval op de bolwerken Santhil en Porcepiq, aan de westzijde van de stad, 7 januari 1602.
(SAO: KP/F0014)
32 - Zicht op de stad met aanduiding van de verschillende afsnijdingen, 1604. De torenspits van de kerk en de bebouwing in het zuidelijk deel va de stad zijn verdwenen.
(SAO: KP/E0002)
33 - Zicht op de stad (met vervormd silhouet naar het oosten toe) met de nieuw opgeworpen platformen in het westelijk deel.
(Histoire remarquable et véritable de ce qui s’est passé par chacun jour au siège de la ville d’Ostende. Parijs, 1604)
34 - Grondplan van de stad tijdens de bestorming in 1601. Let op de splitsing van de oude havengeul in twee armen en de waterplas in het noordwestelijk stadsgedeelte.
(SAO: KP/F0016)
35 - Beleg van de stad, gezien van het zuiden, met de voorstelling van het gevecht aan het strand op 13 juli 1601.
(SAO: KP/C0002)
36 - Ostend besieged. Vooral de naamgeving van de verschillende bolwerken is zeer interessant: ‘Sweating Guard (nr. 17) en “Miry or Dirty Guard (nr. 20). Beide plaatsen lagen in de polders ten zuiden van de stad, een moerassig en uiterst vochtig gebied dat de soldaten veel last bezorgde (moeraskoorts, enz.).
(Gepubliceerd in: E. BELLEROCHE. The siege of Ostend or the New Troy 1601-1604. London, 1892)
37 - Facsimile (19de eeuw) van een plan getekend door Pierre Lepoivre (1546-1626), ingenieur en architect van Filips II en later van de aartshertogen Albrecht en Isabella. Het plan toon de slotaanval van de Spanjaarden op 21 september 1604. Er werd echter vooral gedacht aan een mooie voorstelling van de stad en omliggende: de kerk staat er nog (met torenspits) en in de stad zijn er nog veel gebouwen getekend. De oude haveningang werd versperd, maar ten oosten van de stad varen de schepen binnen.
(SAO: KP/H0096)
38 - Plan van de stad zonder straten (ca. 1601), met aan de westzijde het legerkamp van de aartshertog Albrecht, aan de oostzijde het kamp van Bredene en ten zuiden de waters rondom de forten ; kopergravure. Op dit plan is het zeer goed te zien welke schadelijke gevolgen het doorsteken van de duinen ten westen van Oostende had: het omliggende platteland is immers volledig verscheurd door tientallen kreken. Ook de verschillende sluizen zijn goed weergegeven: de sluis van het Woutermansambacht bij het fort Albert en de twee sluizen (K) in het noordwesten van de stad.
(SAO: KP/G0007)
39 - Oostende als "Kriegschul": de verschillende uitvindingen van P. Targone (1604) om de grootste troef van de belegerden uit te schakelen, nl. de aanvoer van munitie, manschappen en levensmiddelen via de Geule.
(SAO: KP/F0017)
40 - verdrag.
(J. BOWENS. Nauwkeurige beschryving der oude en beroemde zee-stad Oostende gelegen in Oostenryksch Vlaanderen. Brugge, 1792, 101-102)
41 - De stad gedeeltelijk herbouwd na het beleg (ca. 1607). Zicht in vogelvlucht langs het noorden, met aan de voorzijde de vernielde toren van de oude kerk.
(SAO: KP/F0023)
42 - De heropbouw van de stad op het plan van Wenceslas Cobergher. De laatste afsnijding werd behouden als citadel, die het havenverkeer kon controleren. Let ook op de verschillende dijktracés die aangegeven zijn in de Katharinakreek en de binnengeul.
(ARA Brussel, Kaarten en Plannen in handschiften nr. 92)
43 - Fragment van het Cobergherplan voor de opbouw van Oostende. In het zuiden van de stad (aan de nieuwe haven) zijn het hospitaal en “la nouvelle Caij” weergegeven. In de stad zelf werden de gronden voor de kloosters van de Grauwzusters en de Kapucijnen aangeduid. Deze laatste zouden echter verwezen worden naar gronden in het noordoosten van de stad (in de huidige Kapucijnenstraat). gekleurde penschets.
(ARA Brussel, Kaarten en Plannen in handschiften nr. 92)
44 - Identificatie van bolwerken en poorten van de stad. De schets van P. Lombaerde werd voorzien van nieuwe nummers. In het westelijk stadsdeel werden alle ravelijnen en bolwerken in de binnenstad opgeruimd. het eige overblijfsel is een gedeelte van de gracht van de eerste afsnijding.
(P. LOMBAERDE. Het Cobergher-plan voor Oostende – De Plate, 1982, blz. 157)
45 - Kaart van de versterkte stad en het krekengebied binnen de historische polders door Hatton, 1723.
(SAO: KP/H0005)
46 - Figuratief plan van de heropgebouwde stad in 1641.
(SAO: KP/H0094)
47 - Oostende, ca. 1660. Zicht in vogelvlucht op de stad langs het noordoosten. De zeewering wordt aangegeven met "Kisten van Hout met Stenen gevuldt om de Zee te wederstaan". Verder zijn ook de "Poort na Nieuwpoort", de "Werf", de "Veur Baak" en de Dangireuse Bank" aangegeven.
(SAO: KP/G0015)
48 - Oostende op het einde van de 17de eeuw.
(SAO: KP/F0036)
49 - Zicht op de stad aan de oostzijde en aan de noordzijde, ca. 1659.
(SAO: PT/G0051)
50 - De kaart van Gaspard Bouttats (1648-1695), versierd met drie portretten: de hertog van Villehermoza (links), koning Karel van Spanje (midden) en de graaf Monterey (rechts) ; onder de afbeeldingen is er een almanak voor het jaar 1676 terug te vinden.
(SAO: DW/J0009)
51 - Fragment van de kaart van Gaspard Bouttats, 1675: zicht op de stad aan de zuidoostzijde, met op de voorgrond het Sas Slijkens en in de verte de stad.
(SAO: DW/J0009)
52 - Stadhuis Oostende, ca. 1711.
(SAO: PT/E0043)
53 - Plan van Oostende van t'jaer 1740.
(J. BOWENS. Nauwkeurige beschryving der oude en beroemde zee-stad Oostende gelegen in Oostenryksch Vlaanderen. Brugge, 1792, deel II, p. 109 )
54 - Plan van de stad met de straten en het omliggende grondgebied tijdens het beleg van 1706.
(SAO: KP/G0075)
55 - Zicht op de oude vuurtoren en omgeving, ca. 1830.
(SAO: PT/E0017)
56 - 57 - Oostende, haven en omgeving met tussen twee zinnebeeldige afbeeldingen, een gefantaseerd zicht op de oostzijde van de stad, 1740.
(SAO: KP/H0099)
58 - Kaart van Oostende en omgeving, ca. 1742.
(SAO: KP/G0030)
59 - Kaart van Oostende en omgeving m.b.t. het beleg van 1706.
(SAO: KP/H0081)
60 - Kaart van Oostende binnen de vestingen en omgeving met inzetkaartje van inplanting in de omgeving, ca. 1710.
(SAO: KP/G0095)
61 - Plattegrond van de stad, de fortificaties en de wijde omgeving van Oostende met de loopgrachten tussen Oostende en Mariakerke, 1745.
(SAO: KP/F0052)
62 - Oostende met straten en de vestingen van Oostende en omliggende, ca. 1764.
(SAO: KP/F0038)
63 - Plattegrond Oostende en omliggende met legende en inzet: panoramisch zicht op Oostende vanuit de zee.
(SAO: KP/G0022)
64 - Grondplan van de stad met de straten, de vestingen en het omliggende, 1737.
(SAO: KP/F0029)
65 - Plattegrond: Oostende en haven met torens, forten en diverse locaties met toelichting over de geschiedenis van de stad, ca. 1720.
(SAO: KP/E0022)
66 - Oostende en omgeving in 1753. Op dit plan is ondermeer de nieuwe dijk (1744-1745) rond de Sint-Catharinapolder (aangegeven met de letter E) te zien. Hierdoor bleven alleen de Camerlinckxpolder (letter O), en de Zwanhoekpolder (letter H) ove als spoeldpolder. Een situatie die pas zou veranderen met de aanleg van de spuikom onder Napoleon.
(SAO: KP/G0034)
67 - Plan van de zuidelijke uitbreiding van Oostende uit 1783 met aanduiding van de loten de nieuwe straten en het oude stadspatroon.
(SAO: KP/H0048)
68 - Plan van Oostende van t'jaer 1791.
(J. BOWENS. Nauwkeurige beschryving der oude en beroemde zee-stad Oostende gelegen in Oostenryksch Vlaanderen. Brugge, 1792, deel II, p. 218)
69 - Oostende en omgeving naar de kaart van Ferraris, 1778.
(SAO: KP/X0182)
70 - Plan van Oostende met aanduiding van de oude en nieuwe dokken, 1775.
(SAO: KP/E0027)
71 - Plan van het Fort Royal, gelegen in de duinen ten westen van Oostende, 1850.
(SAO: KP/G0037)
72 - Plattegrond van de haven en de stad Oostende met beschrijving van het sas-slijkens en de vernietiging ervan door Coote en Popham, 1798.
(SAO: KP/G0080)
73 - Plan van Oostende en omgeving, 1803-1804.
(SAO: KP/F0043)
74 - Ostende, an 13. De stad in de jaren 1804-1805. Het nieuwe stadsdeel in het zuiden van de stad is hier nog omgeven door een eenvoudige ringmuur (door de Oostenrijkers aangelegd in 1784). Toch was men vermoedelijk reeds in 1804 begonnen met de aanleg van de gebastioneerde omwalling met vier bastions (die op latere plannen terug te vinden is).
(SAO: KP/G0023)
75 - Zicht op de stad genomen vanop de oosteroever van de havengeul, met enkele vissers op de voorgrond, 1802. Wanneer we de cijfers i.v.m. de haventrafiek bekijken, zien we dat de auteur van de prent een goed jaar heeft gekozen om de haven af te beelden: het groot aantal schepen dat rond de haven weergegeven is, is dan ook een realistisch beeld maar mag absoluut niet veralgemeend worden voor de volledige Franse periode.
(SAO: PT/D0012)
76 - Plan van de vesting in het jaar 1816.
(SAO: KP/H0047)
77 - Plan van de vesting in het jaar 1816, beerkt door Daniel Farasyn. Onder het Hollandse bewind waren aan de westzijde van de stad de bastions vervangen door een eenvoudige vestingmuur en drie nieuwe ravelijnen, terwijl ook het hoornwerk dat de bassins moest beschermen werd afgewerkt (1827). Beide elementen zijn op dit plan (uit een latere periode) nog te zien.
(SAO: KP/G0102)
78 - De plaatsing van het eerste voorlopige station (aangeduid door A) buiten de vestingen (op het grondgebied van de gemeente Stene) in 1838, werd gevolgd door een tweede voorlopig station (A) binnen de vestingen in 1839 en tot slot door het eerste volwaardige spoorwegstation (B) in 1844.
(F. GEVAERT. Anderhalve eeuw spoor en stations te Oostende – De Plate, 1990, blz. 176-178 )
79 - De aanlegplaats van de pakketboten (1846-1871) op de Stoombotenkaai (aangeduid met een pijl), lag vrij ver van het station. Daarom stond het Ministerie van Landsverdediging terreinen af (midden gearceerde gebieden) om een nieuw spoortracé tot aan een (nieuw) zeestation te kunnen leggen. Onderaan de situatie na de aanleg.
(F. GEVAERT. Anderhalve eeuw spoor en stations te Oostende – De Plate, 1990, blz. 182-186)
80 - Kaart van Oostende, haven en omgeving uit 1831.
(SAO: KP/H0088)
81 - Bovenaan de nieuwe lijn naar Torhout (vanaf 1868). In de jaren 1870 werd een goederenspoor aangelegd ten zuiden van de eerste twee handelsdokken en kwam er een goederenstation (aangeduid met GS). Na de bouw van de nieuwe vismijn (1877-1879) werd er ook tot aan de vismijn een goederenspoor aangelegd (aagegeven met stippellijn).
(F. GEVAERT. Anderhalve eeuw spoor en stations te Oostende – De Plate, 1990, blz. 185-193)
82 - Bovenaan de in 1884 voorpgestelde werken. Op de onderste schets werd de nieuwe toestand op de oude situatie ingepland.
(F. GEVAERT. Anderhalve eeuw spoor en stations te Oostende – De Plate, 1990, blz. 199-200)
83 - Plan van H. Horeau, 1867: rond de stad werd er een groene gordel voorzien terwijl er een nieuwe residentiële wijk ten noorden van het vissersdok zou komen.
(SAO: KP/H0045)
84 - Stratenplan van Oostende, met aanduiding van de oude vestingen en van de bouwgronden die aan particulieren en aan de staat toebehoren, de bestaande gebouwen en de voorbehouden terreinen, 1873.
(SAO: KP/G0086)
85 - Plan de la ville d’Ostende. Een toeristisch plan met de aanduiding van de verschillende hotels en consulaten.
(SAO: KP/D0027)
86 - Plattegrond van Oostende met gedetailleerd plan van het centrum, het westerkwartier, de Vuurtorenwijk, 1906.
(SAO: KP/F0053)
87 - Bovenaan de terreinen omstreeks 1895 en onderaan de projecten van het plan North.
(SAO: KP/F0056)
88 - Plan de la ville d’Ostende.
(Guide illustré d’Ostende, 1906.)
89 - Fragment van het plan uit 1839.
(SAO: KP/H0088)
90 - Plattegrond van Oostende en omgeving, 1878.
(SAO: KP/X0150)
91 - Fragment van een plattegrond van Oostende en omgeving, 1878.
(SAO: KP/X0150)
92 - Grondplan van de stad op het voorblad van een partituur (2de helft 19de eeuw).
(SBO)
93 - De stad en omgeving ca. 1842. Wanneer we het plan vergelijken met kaart KP/G0078 zien we duidelijk hoe de stad doorheen de eeuwen zich enkel landinwaarts uitbreidde (op een noord-zuidas). Dit veranderde pas na 1865 met de ontmanteling van de vestingen.
(SAO: KP/G0077)
94 - Stadszicht in perspectief van de stad Oostende (ca. 1880)
(SAO: KP/J0030)