Pil Charles (1867-1949)

° Lo 21 december 1867 - † Oostende, 24 september 1949

persoonlijke gegevens

gehuwd met Eugénie Samson
kinderen:
- zoon (sneuvelde tijdens de Oorlog 1914-18 als luitenant bij het 15° Linieregiment).
- dochter
- dochter
begraven in Lo

beroep

architect

plannen en realisaties (oeuvre)

In de negentiger jaren, de tijd van de grote bouwcampagnes in de nieuwe wijken van Oostende, was hij al actief in Oostende. Hij nam een aanzienlijk deel van de nieuwbouw voor zijn rekening. Het oeuvre van Pil valt uiteen in drie totaal verschillende bouwstijlen. Vooreerst zien we Pil als vertegenwoordiger van de gangbare “eclectische stijl” in een aantal gebouwen die in hun geveldecoraties vol reminiscenties aan renaissance en barok steken. Het zijn doorgaans huizen met gepleisterde gevels (overschilderd) en waarin –dure- en natuursteen een ondergeschikte rol speelt.
- Oostende, Groentenmarkt 19: Hôtel du Nord, met bossage aan het gelijkvloers, de 6 geveltraveeën op de etages, een ware staalkaart van renaissance-vensterafdekkingen op de 2de verdiepingen de exuberante decoratie van het centrale zolderkamervenster met o.a. obelisken, een gebroken segmentfronton en schelpmotief in boogveld. Let hier ook op de onopvallende asymmetrie in het gevelbeeld.
- Oostende, Koningstraat 60 & 62,
- Oostende, Van Iseghemlaan 143 & 147, I
- Oostende, Ijzerstraat 15,
- Oostende, Euphrosina Beernaertstraat 108

Pil is echter voornamelijk gekend om zijn met geglazuurde tegels gedecoreerde gevels. Hier leek zijn fantasie wel onuitputtelijk. De gevelbezetting met glazuursteentjes was eerder duur, maar toch goedkoper dan een natuurstenen of een kwalteitsvolle bakstenen gevel maar bood zekere voordelen indien vakkundig aangebracht: met een minumum aan zorgen staan deze gevels er vandaag nog even fris bij als toen. Ze zijn gekenmerkt door een sober maar logisch verbruik van natuursteen waarop we veelal een schuchter Jugendstil-motief vinden en door een patroon van gekleurde tegels (rood, blauw, groen) en tegels in ivoorwit.
Voorbeelden
- Oostende, Sint-Sebastiaanstraat 11: huis (1901) met de eigenaardig geprofileerde natuurstenen basis, het fijn afgewogen spel van witte en wijnrode steentjes en de met Jugend-stil-lijnenspel gevulde boogvelden boven de vensters van de etage.
- Oostende, Sint-Sebastiaanstraat 25-31: ensemble van 4 woonhuizen die samen met de 5 huizen Adolf Buystraat 26-34 in één campagne werden gebouwd op de gronden van het in witte en groene glazuurtegels. Voor de 5 huizen der Adolf Buystraat tekende hij 3 gevelmodellen. Zo zijn de nrs. 26 & 34 en 28 en 32 twee aan twee identiek; 26 & 34 beide met hun vooruitspringende loggia’s in timmerwerk, de nrs. 28 & 32 met hun karakteristieke, 29 bis (± 1897). Het huis nr. 3, met de topgevel, is dan van het 3de model. Het geheel verloopt dus volgens een streng ABCBA-plan. Een gelijklopende opvatting vinden we ook terug in de gevelconceptie der 4 huizen in de Sint-Sebastiaanstraat. Al is de symmetrie hier niet zo ver doorgedreven, toch herkennen we een soort ABBA-plan.
- Oostende, Sint-Pietersstraat 5-6-7: huizenrij, in de schaduw van de “Peperbusse”; tot op de dag dat men nr 7 ging verknoeien en in de jaren 1990 de aanpalende panden. De drie gevels vertonen een fris spel van afwisselend witte en lichtblauwe tegelbanden. In de zwaartepunten vinden we kleine blokken natuursteen, bewerkt met nerveuze Jugendstil-motieven. De gevel van het niet-gesigneerde “Hôtel des Ardennes” (Kerkstraat) sluit hier helemaal bij aan.

Andere karakteristieke Pil-huizen met glazuurtegels zijn:
- Oostende, Sint-Franciscusstraat 25 (1905) met een 2,5m hoge sokkel in blauwe hardsteen, een witte steentjesgevel verlevendigd met kleurige majolica. Aan dit huis paalde destijds de beroemde danszaal “’t Keuntje”.
- Oostende, Kerkstraat 33: villa “Jeanne d’Arc”, bezet met witte gevelsteentjes onderbroken door 2 banden in ruwe natuursteen ter hoogte van het gelijkvloers en hoger door 6 banden in groene steentjes. De 2 decoratieve majolica-friezen, een aan de loggia en een onder de kroonlijst verlenen het geheel wat persoonlijkheid. Aan de overzijde staat nog een Pilhuis: nr 36, waarin ook weer majolica is verwerkt.
- Oostende, Christinastraat, 86: “Het Brouwershuis – Brouwerij het Kruis”. De Annuaire Commer cial uit 1927 leert ons dat er daar in die tijd een herberg was.
- Oostende, Prinses Stefanieplein 25. Een van Pils beste: waardige burgerarchitectuur. Een gevel in witte en lichtblauwe steentjes en een prachtig hoefijzervormig venstertje boven de voordeur. In de natuursteengedeelten spreken dan weer renaissance-motieven.
- Oostende, Prinses Clementinaplein 24, 46, 48 (waar hij lange tijd zelf woonde) en 60;
- Oostende, Euphrosina Beernaertstraat 43 (“Solo Mio”) en 100 (“Villa Suzanne”),
- Oostende, Louisastraat 1 (apotheek/verbouwd) - Oostende, Karel Janssenslaan 19 en 31 (afgebroken)
- Oostende, Kaaistraat 11 (eveneens verdwenen).
- Oostende, Aartshertogstraat 72 & 74.
- Oostende, Zeedijk Mariakerke: “Sacré Coeur.
- Oostende, Aartshertoginnestraat 5 (hoek Poststraat) (realisatie uit het interbellum; samen met Carbon)
- Oostende, Nieuwpoortsesteenweg: “Het tramhuis”

Buiten Oostende:
- Oudenburg: Stadhuis

Na W.O. I associëerde Pil zich met de architect Henri Carbon. Aan de associatie Pil-Carbon danken we enkele grotere appartementsgebouwen in gewapend beton.
- De hoek Witte Nonnenstraat-Aartshertoginnestraat (Singer) kunnen we niet bepaald geslaagd heten: kan de vormentaal nog enige voldoening schenken, dan was de materiaalkeuze voor de gevelbezetting duidelijk een mislukking.
- “In ’t Anker” (hoek Sint-Sebastiaanstraat – Kapellestraat) is veel lichter en eleganter gedacht door het duo.
- Samen bouwden ze ook Kaaistraat, 16, een gedeelte van het Sint-Andreaslyceum op de hoek met de Ooststraat en Aartshertoginnestraat 5 (hoek Poststraat) (laatst handel in kleine huisdieren ORNI), het “Tramhuis” (hoek Nieuwpoortsestenweg).
- Ouderlingengesticht Ponton (plannen1922)(gesloopt)

overige mandaten, functies en activiteiten

In november 1908 werd hij lid van een nieuwe “Cercle Artistique d’Ostende”, die verder mensen als A. Gerbosch, J. De Clerck, L. Royon e.a. groepeerde.

adres

- Oostende: Prinses Stefanieplein 1
- Oostende, Van Iseghemlaan 29 bis (ca. 1897)
- Oostende, Prinses Clementinaplein 48 (modernere villa van eigen ontwerp)

links

- Inventaris van het bouwkundig erfgoed (Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed)

bibliografie

- Norbert HOSTYN. Architectuur en urbanisatie in Oostende tijdens belle époque. Oostende (onuitgegeven manuscript), 2006.
- Lexicon West-Vlaamse Beeldende Kunstenaars.
- M. Constandt, Het grote aandeel van de architecten Pil en Carbon in de wederopbouw van Westende en Lombardsijde, in : Graningate, jg. 34, nr. 136, oktober-december 2014, blz. 131 ev.